۴) کنترل آسم: در این پژوهش منظور از کنترل آسم نمره­ای است که فرد در آزمون کنترل آسمACT به دست ‌می‌آورد که نمره بالا نشان دهنده کنترل خوب علائم آسم است.

 

فصل دوم:ادبیات و پیشینه پژوهش

 

۲-۱٫آسم چیست؟

 

آسم سندرومی است که توسط انسداد مجاری هوایی مشخص می­ شود،و می ­تواند به طور چشمگیری به طور خودبخودی و یا با درمان تغییر یابد. اختلال آسماتیک نوع خاصی از التهاب مجاری هوایی است که موجب می­ شود این مجاری نسبت به مجاری غیر آسماتیک،به طیف وسیعی از محرک­ها بیشتر پاسخ دهند؛این موضوع منجر به تنگ شدن بیش از حد مجاری هوایی می­ شود و در نتیجه جریان هوا کاهش خواهد یافت و علائم ویزینگ و تنگی نفس بروز می­ کند. تنگ شدن مجاری هوایی معمولاً برگشت­پذیر است ولی در بعضی از بیماران مبتلا به آسم مزمن ممکن است یک جزء انسدادی غیرقابل برگشت وجود داشته باشد. با شیوع جهانی رو به افزایش آسم،بار زیادی که به بیماران تحمیل می­ شود و هزینه­ های بالای مراقبت­های سلامتی منجر شده است که تحقیقات زیادی روی مکانیسم و درمان این بیماری صورت بگیرد. (دن لونگو و همکاران،۲۰۱۲).

 

۲-۲٫ شیوع

 

آسم یکی از شایع­ترین بیماری­های مزمن در جهان است و اخیراً حدود ۳۰۰ میلیون نفر را در سرتاسر جهان درگیر نموده است. میزان شیوع آسم در کشورهای توسعه یافته طی ۳۰ سال گذشته افزایش یافته است،اما به نظر می­رسد که این روند تثبیت گشته است و حدود ۱۰-۱۲%بالغین و ۱۵% کودکان تحت تأثیر این بیماری قرار ‌گرفته‌اند. در کشورهای در حال توسعه که شیوع آسم خیلی پایین­تر بوده است،شیوع آن رو به افزایش است که با افزایش شهرنشینی مرتبط ‌می‌باشد. در زمان مشابهی میزان شیوع آتوپی و سایر بیماری­های آلرژیک دیگر افزایش یافته است،این موضوع بیانگر این است که دلایل این روند افزایشی به احتمال زیاد سیستمیک است و فقط مربوط به ریه­ها نمی ­باشد. این مشاهدات اپیدمیولوژیک نشان می­ دهند که اکثر افراد مبتلا به آسم در جامعه در نتیجه زمینه ژنتیکی خود ‌به این بیمار مبتلا می­شوند. بیشتر افراد مبتلا به آسم در کشورهای پیشرفته،آتوپیک هستند و نسبت به مایت گرد و غبار ( درماتوفاگوئیدس پترونیسینوس)^[۵]و سایر آلرژن­های محیطی،حساسیت دارند. آسم می ­تواند در هر سنی وجود داشته باشد و پیک سنی آن در ۳ سالگی است. در کودکی،میزان ابتلای مردان نسبت به زنان ۱ به ۲ است ولی این نسبت جنسی در بزرگسالی یکسان می­ شود. عقیده رایجی که می­گوید «آسم بعد از رشد در بچه­ها از بین می­رود» تا حدی توجیه شده است. مطالعات طولانی مدت که بچه­ها را تا وقتی که به ۴۰ سالگی برسند،پیگیری ‌کرده‌است. بیانگر این مطلب ‌می‌باشد که در بسیاری از افراد مبتلا،طی بلوغ علائم آسم از بین می­رود ولی در بعضی از افراد طی بزرگسالی باز خواهد گشت به خصوص در آن­هایی که علائم مداوم و آسم شدید داشته اند. بزرگسالان مبتلا به آسم(شامل آن­هایی که بیماری­شان طی دوران بلوغ شروع شده است)،به ندرت ممکن است که به طور دائم بدون علامت شوند. شدت آسم در یک بیمار به طور چشمگیری تغییر نمی­کند؛بیماران مبتلا به آسم خفیف به ندرت به سمت فرم شدیدتر پیشروی ‌می‌کنند،در حالی که بیماران مبتلا به فرم شدید از همان ابتدا بیماری­شان شدید بوده است.

 

مرگ ومیر ناشی از آسم غیر معمول ‌می‌باشد و در دهه گذشته در بسیاری از کشورهای پیشرفته به طور پایداری کم شده است. افزایش مرگ و میر ناشی از آسم در دهه ۱۹۶۰ در بسیاری از کشورها دیده شد و با مصرف آگونیست­های ₂β-آدرنرژیک کوتاه اثر مرتبط بوده است(به عنوان درمان نجات بخش)؛امروزه شواهدی وجود دارد که بیان می­ کند استفاده گسترده از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی^[۶](ICS) در بیماران مبتلا به آسم پایدار مسئول کاهش مرگ و میر در سال­های اخیر ‌می‌باشد. فاکتورهای خطر اصلی مرگ و میر ناشی از آسم عبارتند از:بیماری با کنترل نامناسب که همراه با استفاده مکرر از متسع کننده­ های برونشی استنشاقی باشد،عدم استفاده از درمان با کورتیکواستروئید و مراجعه قبلی به بیمارستان به خاطر آسم شبه کشنده^[۷].

 

موافقت با یک تعریف واحد از آسم دشوار است،ولی توافقات خوبی روی توصیف بالینی این سندروم و پاتولوژی بیماری وجود دارد. تا وقتی که مکانیسم­های اتیولوژی بیماری بهتر شناخته نشوند،ارائه یک تعریف دقیق دشوار خواهد بود. (از همان منبع).

 

۲-۳٫اتیولوژی

 

آسم یک بیماری هتروژن است که فاکتورهای ژنتیکی و محیطی روی آن اثر متقابل دارند. فاکتورهای خطر متعددی برای این بیماری توضیح داده ‌شده‌اند.

 

۲-۴٫آتوپی

 

آتوپی یک فاکتور خطر عمده برای آسم است و افرادی که آتوپی ندارند خطر ابتلای بسیار کمی برای آسم دارند. بیماران مبتلا به آسم عموماً از سایر بیماری­های آتوپیک به ویژه رینیت آلرژیک(که ممکن است در بیش از ۸۰% بیماران آسماتیک دیده شود)و درماتیت آتوپیک (اگزما)،رنج می­برند. آتوپی ممکن است در ۴۰-۵۰% جمعیت کشورهای پیشرفته دیده شود و تنها نسبت کمی از افراد ممکن است آسماتیک شوند. این مشاهده بیانگر این موضوع است که عوامل محیطی یا ژنتیکی دیگری نیز ممکن است در استعداد ابتلا به آسم در افراد آتوپیک مؤثر باشند. آلرژن­هایی که منجر به بروز حساسیت می­شوند غالباً پروتئین­هایی هستند که خاصیت پروتئازی دارند و شایع­ترین آلرژن­ها برخاسته از مایت­های گرد و غبار خانگی،موی سگ و گربه،سوسک حمام(در داخل شهرها)،گرده­های چمن و درخت و جانورهای جونده(در کارکنان آزمایشگاه)‌می‌باشد. آتوپی به علت تولید نوع خاصی از آنتی­بادی IgE بر اساس ژنتیک ‌می‌باشد و بسیاری از بیماران مبتلا،تاریخچه خانوادگی از بیماری­های آلرژیک را ذکر ‌می‌کنند.

 

۲-۵٫ آسم ذاتی

 

اقلیتی از بیماران مبتلا به آسم(تقریباً ۱۰%) دارای تست پوستی منفی نسبت به آلرژن­های استنشاقی رایج هستند و غلظت IgE در سرمشان نیز نرمال است. این بیماران (مبتلا به آسم غیر آتوپیک یا ذاتی)،معمولاً بیماری را در سن بالاتری بروز می­ دهند (آسم با شروع در بزرگسالی)،معمولاً پولیپ­های نازال دارند و ممکن است به آسپیرین حساس باشند. این بیماران عموماً به آسم شدیدتر و پایدارتری مبتلا می­باشند. دانسته­ها ‌در مورد مکانیسم این بیماری اندک است ولی به نظر می­رسد ایمونوپاتولوژی حاصل از بیوپسی برونشیال و خلط با یافته ­های حاصل از آسم آتوپیک یکسان است. شواهد جدید مبنی بر تولید موضعی IgE در مجاری هوایی،بیانگر احتمال مکانیسم­هایی رایج مرتبط با IgE؛آنتروتوکسین­های استافیلوکوکی،که به عنوان سوپرآنتی­ژن عمل ‌می‌کنند،باشد.

 

۲-۶٫عفونت ها

 

اگرچه عفونت­های ویروسی به عنوان محرک­هایی در تشدید آسم مطرح هستند ولی ‌در مورد ایفای نقش این عفونت­ها در اتیولوژی بیماری اطمینانی وجود ندارد. ارتباطاتی بین عفونت با ویروس سنسیشیال تنفسی در نوزادی و ابتلا به آسم وجود دارد ولی توضیح دادن پاتوژنز خاص این موضوع دشوار است چرا که این عفونت در کودکان خیلی رایج ‌می‌باشد. اخیراًً،مشخص شده که باکتری­ های آتیپیک نظیر مایکوپلاسما و کلامیدوفیلا در مکانیسم آسم شدید دخیل هستند،ولی شواهدی قانع کننده مبنی بر وجود یک ارتباط واقعی وجود ندارد.

 

۲-۷٫ملاحظات ژنتیکی

 

۳- مدیریت کارکنان: شامل چگونگی به‌کارگیری و انتخاب کارکنان، ارزیابی و نظارت بر آنان، توسعه مهارت‌های فردی و شغلی و تأمین رفاه کارکنان است.

 

۴- پیوند سازمانی: ارزش‌ها و باورهای که، مبنای پیوند و ارتباطات و باعث ایجاد هماهنگی در بین اعضای سازمان برای محقق ساختن اهداف سازمانی می‌باشد.

 

۵- تأکید و تمرکز بر استراتژی سازمانی: ‌مشخص کننده راهبردهای اساسی سازمان می‌باشد که سازمان بر آن‌ ها تأکید و تمرکز بیشتر دارد.

 

۶- معیارهای موفقیت : این بُعد ‌مشخص کننده شاخص‌ها و معیارهای موفقیت سازمان می‌باشد. یعنی سازمان موفقیت خود را مبنی بر تحقق کدام معیارها و شاخص‌ها تعیین می‌کند. (کامرون و کوئین، ۲۰۰۶).

 

۲-۱-۱-۵- ویژگی فرهنگ‌سازمانی

 

فرهنگ به فلسفه وجودی، ابعاد یا ویژگی‌هایی اشاره دارد که به طور تنگاتنگی به هم مرتبط و وابستگی متقابل نسبت به هم دارند. ویژگی‌های ده‌گانه‌ای وجود دارند که وقتی باهم ترکیب و تلفیق شوند، فلسفه‌ وجودی فرهنگ یک سازمان را شکل می‌دهند. اگرچه فرهنگ‌سازمانی ممکن است تااندازه‌ای از جمع ‌اجزای آن متفاوت باشد، ولی موضوعات ده‌گانه ذیل ویژگی‌های کلیدی که فرهنگ‌ها را از هم متمایز می‌سازد، نشان می‌دهد، که عبارت‌اند از: نوآوری فردی، تحمل مخاطره، جهت‌دهی، یکپارچگی و وحدت، روابط مدیریت، کنترل، هویت، سیستم پاداش، تحمل تعارض و الگوی ارتباطات.

 

۲-۱-۱-۶- عوامل مؤثر بر شکل‌گیری فرهنگ‌سازمانی

 

به عقیده ادگار شاین فرهنگ‌سازمانی در پاسخ به دو چالش اصلی که هر سازمان با آن روبروست شکل می‌گیرد: ثبات و یکپارچگی بیرونی و بقا و یگانگی درونی. ثبات و یکپارچگی بیرونی مربوط به موقعیت سازمان در محیط است، اینکه سازمان چگونه می‌تواند خود را با تغییرات محیطی رویارو می‌سازد. ثبات و یکپارچگی بیرونی شامل گام‌های ذیل است:

 

جدول شماره (۲-۱) گام‌های ثبات بیرونی و بقا (ادگارشاین،۲۰۰۴: ۸۸).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مأموریت و راهبرد کسب فهم مشترک از مأموریت اصلی به وظایف اولیه و کارکردهای آشکار و پنهان سازمان. اهداف توسعه دادن توافق عمومی به سوی اهداف، از طریق مأموریت اصلی. وسایل توسعه دادن توافق عمومی در وسایلی که باید برای رسیدن به اهداف استفاده کرد. همچون ساختارهای سازمان، تقسیم‌کار سیستم پاداش و سیستم اختیار. اندازه‌گیری ایجاد ملاک‌های برای اندازه‌گیری آنچه توسط گروه و افراد انجام می‌شود همچون سیستم کنترل و نظارت. اصلاح اصلاح راهبردها برای رسیدن به اهداف موردنظر

یگانگی درونی مربوط به ایجاد و حفظ و روابط کاری اثربخش بین اعضای سازمان است و شامل موارد زیر می‌باشد:

 

جدول شماره (۲-۲)-جوانبی ‌در مورد یگانگی درونی (ادگارشاین،۲۰۰۴: ۱۱۲)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ایجاد زبان و مفاهیم مشترک اگر اعضا نتوانند باهم ارتباط برقرار کنند و همدیگر را درک کنند تعریف گروه غیرممکن است، یعنی تشخیص روش‌های ارتباط و ایجاد معانی مشترک برای مفاهیم مهم و ضروری است تعریف حدود و ملاک‌های برای دخالت و ممانعت گروه باید بتواند خودش را تعریف و مشخص کند و کسی که در داخل یا بیرون آن قرار دارد و همچنین تعیین ملاک‌های برای عضویت شخص در گروه توزیع خدمات و منزلت تبین قواعد و ملاک‌های برای کسب و نگهداری قدرت پایگاه و حفظ از دست دادن آن‌ ها توسعه دادن هنجارهای صمیمیت، دوستی و محبت اجماع در این حوزه برای کمک به اداره کردن احساسات دوستی، مهر و محبت حیاتی است. تعریف و تعیین پاداش گروه باید رفتارهای خوب و بد را بداند و بایستی آنچه پاداش برانگیز است یا آنچه موجب تنبیه می‌شود را بداند. از طریق نظام‌های تشویق رفتارهای مطلوب و منع و تنبیه رفتارهای نامطلوب.

۱۰-۱-۱-۷- کارکردهای فرهنگ‌سازمانی

 

۱- اعطای هویت و شخصیت به اعضای سازمان: هویت‌سازمانی با تخصیص پاداش‌ها تقویت می‌گردد که در نتیجه باعث تقویت خلاقیت می‌شود.

 

۲- ایجاد تعهد گروهی: کارکنانی که فرهنگ‌سازمانی را پذیرفته‌اند تمایل دارند تا مدت‌زمان حضور و فعالیتشان در سازمان طولانی باشد و از اینکه عضوی از سازمان محسوب می‌شوند افتخار می‌کنند.

 

۳- افزایش ثبات سیستم اجتماعی: ثبات سیستم اجتماعی نشانگر یک محیط کاری مثبت و تقویت‌کننده است که در چنین محیطی پدیده تغییر و تعارض به طور اثربخش اداره و کنترل می‌شود.

 

۴-کمک به تثبیت رفتار کارکنان از طریق درک محیط در سازمان: این کارکرد به کارکنان کمک می‌کند تا علت فعالیت‌های سازمانی و نیز نحوه ایجاد و دست‌یابی سازمان به اهداف بلندمدت را دریابند. (فرهنگی و صفر زاده، ۱۳۹۰).

 

مروری بر ادبیات فرهنگ‌سازمانی نشان می‌دهد اصطلاح دیگری به عنوان جوسازمانی وجود دارد که بیشتر توسط محققین به‌جای همدیگر مورداستفاده قرار می‌گیرند؛ و مطالعاتی در جهت وجوه تمایز بین این دو انجام‌شده است. جوسازمانی و فرهنگ‌سازمانی در معنا وجوه مشترکی دارند. هر دو الزاماًً به صورت جمعی مطرح می‌شوند و هر دو در طول زمان کوتاه پایدار هستند، ولی فرهنگ‌سازمانی در طول زمان از جوسازمانی پایدارتر است. این دو مفهوم، وجوه افتراق نیز دارند. جو به صورت احساس مشترک مشاهده می‌شود حال اینکه فرهنگ به صورت باورها یا فرضیات مشترک قابل توصیف است.

 

شاین^[۸۷] (۱۹۸۵) در تعریف فرهنگ بیان می‌دارد که: اگرچه جو و فرهنگ مفاهیم مشابهی هستند ولی فرهنگ‌سازمانی مربوط به مفروضات ناخودآگاه و عمیقی است که منجر به هدایت و راهنمایی اعضای سازمان می‌گردد. اشنایدر^[۸۸] (۱۹۸۳)، هنجارها و ارزش‌های سازمانی را به سه سطح طبقه‌بندی می‌کند: سطح یک شامل هنجارهایی است که اغلب قابل‌مشاهده بوده، ولی اندازه‌گیری آن‌ ها مشکل است؛ مانند انتظارات غیررسمی اعضای یک سازمان. سطح دو شامل ارزش‌هاست. ارزش‌ها ادراکات مشترک امور به صورت مطلوب است و در ضمیر انسان قابل‌تشخیص است. سطح سه شامل فرضیات اساسی فرهنگ است. در این سطح، دید مشترک اعضای سازمان نسبت به جهان پیرامون، ماهیت روابط انسان همراه با واقعیت و حقیقت مطرح می‌شود. موران و ولکوین (۱۹۹۲) ‌در مورد وجوه افتراق و اشتراک جو و فرهنگ معتقدند، جو در سطح یک و قسمتی از سطح دو خودنمایی می‌کند؛ حال اینکه فرهنگ بیشتر در سطوح دو و سه ظهور می‌کند. جوسازمانی پاسخی نوسانات کوتاه‌مدت درون‌سازمانی و بیرون سازمانی است و برحسب مقتضای موقعیتی و تعاملات گروهی آشکار می‌شود. جوسازمانی کم‌عمق‌تر و سطحی‌تر از فرهنگ‌سازمانی است (جمشیدیان و همکاران ۱۳۷۶). شاین (۱۹۸۵) و اشنایدر (۱۹۹۰) معتقدند که می‌توان جو را به عنوان تجلی بیرونی فرهنگ در نظر گرفت.

 

۲-۲-۴٫ تئوری­های ساختار سرمایه

 

برای تشریح چگونگی اثر اهرم مالی بر هزینه­ سرمایه و ارزش شرکت، نظریه­ های مختلفی ارائه شده است. این نظریه ­ها به دو سوال اساسی پاسخ می­ دهند:

 

الف) آیا شرکت­ها می ­توانند ثروت ‌سهام‌دارانشان را با جایگزینی بدهی­ها با بخشی از حقوق مالی سهام‌داران افزایش دهند؟

 

ب) نسبت بهینه بدهی به حقوق صاحبان سهام در ساختار مالی شرکت­ها چه مقدار باید باشد؟

 

با درنظر گرفتن این مفروضات مشترک در اغلب مدل­ها، برخی از نظریات ساختار سرمایه در ادامه تشریح خواهد شد. شکل(۲-۲) انواع تئوری­های مرتبط با ساختار سرمایه را به طور خلاصه به تصویر می­کشد.

 

با توجه به اینکه در این پایان نامه، تنها تئوری سلسله مراتبی به عنوان مبنا مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد، لذا در اینجا تنها به تعریف و توضیح این تئوری پرداخته می­ شود.

 

۲-۲-۴-۱نظریه سلسه مراتبی(تئوری ترجیحی)

 

نظریه سلسله مراتبی نخستین بار توسط دونالدسون در ۱۹۶۱ معرفی شد و بعدها توسط مایرز (۱۹۸۴) و مایرز و مجلوف^[۱۷](۱۹۸۴) بسط یافت. آن ها در مقاله خود، تاثیر تقارن داده ­ها بر تصمیمات سرمایه ­گذاری و تامین مالی شرکت را مورد بررسی قرار دادند. بر اساس نظریه سلسله مراتبی، شرکت­ها برای استفاده از منابع مالی مختلف، ارجحیت­های مختلفی قائلند. به طوری که در بدو امر، شرکت­ها ترجیح می­ دهند ­از وجوه داخلی و حاصل از فعالیت­های خود (سود انباشته) استفاده کنند، و در صورت عدم تکافوی آن ها برای مقاصد مورد نیاز، در مرحله دوم دست به استقراض بزنند. در نهایت در صورت تکمیل ظرفیت استقراض، به تامین منابع از محل افزایش سرمایه اقدام کنند. پس شرکت­ها ممکن است به سبب سود و زیان گذشته و نیز نیازهای مالی خود، نوسانات زیادی نسبت به سطح بدهی هدف­گذاری شده داشته باشند. لذا بر اساس نظریه سلسه مراتبی، آنچه موجب استقراض شرکت­ها و یا تامین مالی آن ها از طریق افزایش سرمایه می­گردد، نه تلاش در راستای دست­یابی به ساختار بهینه، بلکه تامین نیازهای مالی آن ها ‌می‌باشد.

 

طی دهه ۱۹۶۰ پروفسور گوردون دونالدسون از دانشگاه هاروارد پژوهش جامعی در رابطه با این موضوع انجام داد که شرکت­ها در واقعیت ساختار سرمایه خود را انتخاب ‌می‌کنند. مختصری از یافته ­های وی در زیر آمده است:

 

مؤسسات در ابتدا ترجیح می­ دهند که از منابع وجوه داخلیشان از قبیل سود تقسیم نشده تامین مالی شوند. مؤسسات نسبت­های پرداخت سود سهام موردنظرشان را بر اساس فرصت­های آتی سرمایه ­گذاری مورد نظرشان و جریانات نقدی آتی مورد انتظارشان تنظیم ‌می‌کنند(بدلی و ‌همکاران ۱۹۸۴).

 

تئوری ترجیحی به خوبی توضیح می­دهد که چرا اگر جریانات نقدی داخلی برای تامین مالی پروژه جدید کافی نباشد، ابتدا اوراق بهادار را می­فروشند و اگر هنوز وجوه بیشتری لازم باشد پس از آن مؤسسه‌ به دنبال بازارهای سرمایه­ای خارجی می­رود. ابتدا اقدام به وام گرفتن ‌می‌کنند و پس از آن اوراق قرضه قابل تبدیل و پس از آن برای عرضه سهام عادی آن هم فقط به عنوان آخرین چاره اقدام ‌می‌کنند. در دنیای واقعی رفتار نظریه سلسله مراتبی را ‌می‌توان بر اساس وجود هزینه­ های مبادلاتی نیز تبیین کرد. ‌به این صورت که هزینه­ های مبادلاتی که در زمان تامین مالی خارجی و به هنگام انتشار بدهی یا سهام ایجاد می­شوند، مدیریت را ابتدا به سمت استفاده از ارزان­ترین منابع(منابع داخلی) سوق می­دهد(راسیاه و کیم، ۲۰۱۱).

 

۲-۳٫ مبانی نظری چرخه عمر

 

۲-۳-۱٫ تئوری چرخه عمر

 

تئوری چرخه عمر چنین فرض می­ کند که شرکت­ها و بنگاه­های اقتصادی همچون تمامی موجودات زنده که متولد می­شوند، رشد ‌می‌کنند و می­میرند، دارای منحنی چرخه عمر هستند. از یک طرف در هر مرحله از چرخه عمر با مشکلات ویژه آن مرحله مواجه هستند و از طرف دیگر در هنگام انتقال از مرحله­ ای به مرحله بعد با مشکلات ویژه­ای مواجه می­باشند. واحدهای تجاری در روند حرکتی خود پیوسته با سختی­های زیادی روبه رو می­شوند که به وسیله نیروهای داخلی قادر به حل آن نبوده و برای رفع آن، دخالت حرفه­ای بیرون از سازمان اجتناب ناپذیر است. همانند موجودات زنده، رشد و پیری واحدهای تجاری را ‌می‌توان بر مبنای قابلیت کنترل و انعطاف­پذیری نشان داد. در جوانی(دوران رشد)، واحدهای تجاری بسیار انعطاف­پذیر ولی در اکثر مواقع غیرقابل کنترل­اند. با افزایش عمر واحدهای تجاری، روابط تغییر می­ کند: کنترل، افزایش و انعطاف­پذیری، کاهش می­یابد. در نهایت با پیر شدن(دوران افول) قابلیت کنترل نیز کاهش خواهد یافت. هنگامی که واحد تجاری قابلیت کنترل داشته و انعطاف­پذیر نیز باشد، بیانگر این است که هر دو مزایای جوانی و پیری را به صورت یکجا دارد، این مرحله تحت عنوان مرحله تکامل (بلوغ) شناخته می­ شود(آدیزس^[۱۸]،۱۹۸۹). نمودار۲-۳، رابطه بین قابلیت کنترل و انعطاف­پذیری را در واحدهای تجاری نشان می­دهد.

 

نمودار(۲-۳)، رابطه بین قابلیت کنترل و انعطاف­پذیری در چرخه عمر واحد تجاری

 

 

 

الگوهای مربوط به چرخه عمر صنعت به دلیل میزان نوآوری­ها و فشار تغییرات رقابتی در طی چرخه عمر صنعت اتفاق می ­افتد. اما مراحل چرخه عمر شرکت­های موجود در یک صنعت می ­تواند متفاوت باشد زیرا در طول چرخه عمر صنعت نوآوری یک فرایند ادامه­دار همراه با ورود و خروج شرکت­ها به بازار ‌می‌باشد. علاوه بر آن، چرخه عمر تک تک شرکت­های یک صنعت به دلیل تفاوت در سطح کسب آگاهی (درباره رقبای اصلی، ساختار هزینه و کارایی عملیاتی)، سرمایه ­گذاری اولیه، سرمایه ­گذاری مجدد و سازگاری با محیط رقابتی تفاوت­های زیادی با یکدیگر دارد(دیکنسون،۲۰۰۶).

 

گورت و کلپر (۱۹۸۲) پنج مرحله چرخه عمر در یک بازار فرضی را تعریف کرده ­اند که این پنج مرحله شامل:

 

1. 1. مرحله مقدمه: مرحله­ ای که اولین نوآوری شکل ‌می‌گیرد.

 

1. 1. مرحله رشد: مرحله­ ای که تعداد تولیدکنندگان در حال افزایش است.

 

1. 1. مرحله بلوغ: مرحله­ ای که تعداد تولیدکنندگان به حداکثر می­رسد.

 

1. 1. مرحله رکود: مرحله­ ای که تعداد تولیدکنندگان رو به کاهش است.

 

 

۲ – آموزش خلاقیت: خلاقیت و نوآوری امری است که وجــود آن دائماً در سازمان احساس می شود. ‌بنابرین‏، باید نهادینه شود و جزء کار و فرهنگ سازمان گردد. هرگاه مدیران سطوح عالی و سیاستگذاران سازمان، خود به خلاقیت و نوآوری به عنوان فعالیت‌های ضروری و حیاتی باور نداشته باشند هیچ فعالیتی در این زمینه دوام نخواهد یافت. ایجاد هسته‌های پژوهشی و نوآوری در سازمان می‌تواند کار خلاقیت و نوآوری را تسهیل و تسریع کند. ایجاد باورهای مشترک برای نوآوری و اینکه به عنوان یک هنجار مشترک در سازمان به خلاقیت نگریسته شود نیاز به آموزش دارد. تافلر مهمترین فعالیت و راه رویارویی با تحولات عظیم و زندگی آینده را برای پذیرش تغییر، آموزش می‌داند. آموزش مؤثر و پرمایه به افراد کمک می‌کند تا آن ها بتوانند به رشد و توانایی کافی در شغل خود دست یابند و با کارایی بیشتری کار کنند. مدیران باید بدانند که یکی از ‌هدف‌های‌ مهم در آموزش در محیط پرتلاطم و متغیر کنونی، آموختن شیوه های خلاقیت و نوآوری است (حسن زارعی،۱۳۸: ۶۴).

 

۳ – به کارگیری فنون پرورش خلاقیت: به طور کلی فنون تقویت خلاقیت عبارتند از:
۱-۳ طوفان مغزی: در این تکنیک مسئله ای به یک گروه کوچک ارائه شده و از آنان خواسته می شود فی البداهه و به سرعت نسبت به آن واکنشی نشان داده و برای آن پاسخی بیابند. اصول طوفان مغزی عبارتند از:

 

الف – هیچ انتقادی نباید از هیچ نظریه ای صورت پذیرد؛

 

ب – راحت بودن و با دنده خلاص رفتن مورد تشویق قرار می‌گیرد؛

 

ج – بر دستیابی به حداکثر تعداد نظرات تأکید می شود؛

 

د – همه چیز یادداشت می شود، حتی موارد تکراری؛

 

ه : همه نظرات تکوین می‌یابند و هیچ چیز رد نمی شود؛

 

و – به تعداد نفرات باید ‌هدف‌های‌ مشخص و دشوار تنظیم گردد؛

 

ز – زمان لازم برای طوفان مغزی موفقیت آمیز باید بسیار کوتاه باشد؛

 

۲-۳ روش حل مسئله: به کارگیری روش حل مسئله یکی از مکانیسم های مؤثر در پرورش توانمندی‌های خلاقیت کارکنان است. وقتی در افراد سازمان این عادت ایجاد شود که در برخورد با مسایل به تفکر بپردازند و از تراوشات فکری خود در یافتن راه حلهای جدید بهره گیرند خلاقیت روان تر می شود. بایستی از طریق حاکم کردن فراگرد تفکر منطقی زمینه‌های خلاقیت و نوآوری را فراهم ساخت، برای اینکه از فراگرد تفکر منطقی به شکل عملی بتوان در پرورش خلاقیت بهـــــره گرفت می توان از چهارچوب جدول شماره یک که در آن سطوح حل مسئله مشخص شده بهره گرفت.

 

 

 

جدول ۲-۵ سطوح حل مسئله

 

۳-۳ استفاده از فعالیتهـای استعـاری: خلاقیت به وسیله فعالیت استعاری الگوی بدیعه پردازی، تبدیل به جریانی آگاهانه می شود. استعاره ارتباطی از شباهت (مقایسه یک چیز یا نظر با چیز یا نظر دیگر و به وسیله استفاده از یکی به جای دیگری) را به وجود می آورد. جریان خلاقیت در خلال این جایگزینی ها رخ می‌دهد، یعنی مطالب آشنا را به مطالب ناآشنا ارتباط داده یا نظر جدیدی را از نظرات آشنا به وجود می آورد. عمده ترین فعالیت‌های استعاری عبارتند از:

 

۱-۳-۳ استفاده از قیاس شخصی: تأکید قیاس شخصی^[۸۱]به مشغولیت همدلی^[۸۲] است. گوردون مثالی از موقعیت مسئله ای می زند که یک شیمیدان خود را با مولکول های در حرکت همانند می‌سازد. او ممکن است از خود بپرسد «اگر یک مولکول باشم چه احساسی خواهم داشت؟ قیاس شخصی نیاز دارد که فرد وجود خود را کنار بگذارد. هرچه فـاصله مفهومی بــه وسیله کنارگذاردن خود بیشتر گردد این احتمال که قیاس تازه است و شاگردان (کارکنان) به خلق و یا نوآوری پرداخته‌اند بیشتر می شود.

 

۲-۳-۳ استفاده از قیاس مستقیم^[۸۳] : قیاس مستقیم مقایسه ساده دو موجود با مفهوم است. گوردون در این باره از تجربه مهندسی سخن به میـان می آورد که کرمی را در حال نقب زدن درون چوبی مشاهده می‌کند.

 

همچنان که کرم با جویدن چوب راهش را با نقب زدن برای حرکت خود به جلو همــوار می‌کند «مارچ ایزومبارد برونل» ‌به این نظــر می‌رسد که از اتاقک هوا برای تونل کشی زیر دریا استفاده کند که این امر خلاقیت را شکل می‌دهد.

 

۳-۳-۳ استفاده از تعارض فشرده^[۸۴] : طبق نظر گوردون تعارض فشرده به وسیعترین بینش به درون موضوعی جدید را به وجود می آورد. آن ها بازتاب توانایی شاگرد برای به هم پیوستن در چارچوب ذهنی داوری در ارتباط با یک موجود منفرد است. هرچه فاصله بین چارچوبهای ذهنی داوری بیشتر باشد انعطاف پذیری ذهنی بیشتر است و در نتیجه خلاقیت پرورش می‌یابد (سلطانی ، ۱۳۸۴: ۳۱-۳۰).

 

۲-۳-۱۳ عوامل خلاقیت

 

روبرت جی استرنبرگ و لیندا ای اوهارا در بررسی های خود شش عامل را در خلاقیت افراد مؤثر دانسته اند:

 

دانش: داشتن دانش به پایه ای در زمینه ای محدود و کسب تجربه و تخصص در سالیان متمادی

 

توانایی عقلانی^[۸۵]: توانایی ارائه ایده خلاق از طریق تعریف مجدد و برقرار ی ارتباطات جدید در مسایل

 

سبک فکری: افراد خلاق عموما در مقابل روش ارائه شده از طرف سازمان و مدیریت ارشد، سبک فکری ابداعی را بر می گزینند.

 

انگیزش: افراد خلاق عموما برای به فعل درآوردن ایده های خود برانگیخته می‌شوند.

 

شخصیت: افراد خلاق عموما دارای ویژگی های شخصیتی مانند مصر بودن، مقاوم بودن در مقابل فشارهای بیرونی و داخلی و نیز مقاوم بودن در مقابل وسوسه همرنگ جماعت شدن هستند.

 

محیط: افراد خلاق عموما در داخل محیط های حمایتی بیشتر امکان ظهور می‌یابند.

 

این محققان مشخص کردند که عمده ترین دلیل عدم کارایی برنامه های آموزش خلاقیت تأکید صرف این برنامه ها بر تفکر خلاق به عنوان یکی از شش منبع مؤثر در خلاقیت می‌باشد. جایی که سایر عوامل نیز تاثیر به سزایی در موفقیت و شکست برنامه های آموزش خلاقیت ایفا می‌کنند (مشبکی و دیگران، ۱۳۸۷: ۹).

 

قاسم زاده به هفت عامل که در خلاق شدن یک فرد موثرند ، اشاره کرد، که عبارتند از:

 

• • خلاقیت و آگاهی: چنانچه انسان توانایی حل مشکل خود را به صورت مطلوب داشته باشد، ویژگی‌های خلاقیت او افزوده می شود .

 

• • شناخت موانع ادراکی مؤثر در ایجاد خلاقیت، نظری: حساسیت شدید، عصبانیت، افسردگی، خصومت، و قدرت مهار آن ها

 

 

به نظر می‌رسد امروزه مشکلات زیست محیطی شهروندان، سازمان ها و مؤسسات سرتا سر جهان را بیشتر از ۳۰ سال پیش نگران ‌کرده‌است. از نخستین سال‌های دهه ۸۰ بازاریابی بر اساس ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی شهرت زیادی یافته است. عباراتی از قبیل “دهه محیط زیست^[۱]” یا “دهه زمین^[۲]” به دهه ۱۹۹۰ پیوند خورده است. در طول این دهه توجه به مسائل زیست محیطی و جامعه در تصمیمات خرید مصرف کنندگان اهمیت ویژه ای پیدا ‌کرده‌است. در مطالعه ای که در سال ۱۹۹۲ در ۱۶ کشور توسط اتمن^[۳] انجام گرفت بیش از ۵۰ درصد از مصرف کنندگان در هر کشور بیان کردند که نسبت به محیط زیست علاقه مند و نگران شده اند. همچنین نتایج مطالعه ای که در سال ۱۹۹۴ در استرالیا انجام شد، نشان داد ۸۴ درصد از افراد معتقد بودند که در برابر محیط زیست مسئولند. این افراد بیان کردند رفتارشان را که شامل رفتار خرید است بخاطر مسائل زیست محیطی اصلاح کرده‌اند. نتایج مطالعه ای که در سال ۱۹۸۹ در امریکا انجام گرفت حاکی از آن است که ۴۹ درصد از پاسخ دهندگان به خاطر مسائل زیست محیطی خریدشان را تغییر داده‌اند. به علاوه مطالعات اداره آمار استرالیا روی ۱۶هزار نفر نشان می‌دهد که ۷۵ درصد از افراد نسبت به مسائل محیطی نگران هستند.

مسئله حفظ محیط زیست باعث شده که مصرف کنندگان درباره محصولاتی که می خرند باز اندیشی کنند. امروزه بسیاری از مصرف کنندگان این آمادگی را دارند که برای حمایت واقعی از محیط زیست برای محصولاتی که استاندارد های محیطی را رعایت می‌کنند مبلغ بیشتری پرداخت کنند. همزمان شرکت هایی که به دنبال راهی برای باقی ماندن در رقابت بودند، این موضوعات جدید و مبهم را وارد مدیریت و تصمیمات بازاریابی شان کردند. اخیراًً به رابطه میان مصرف کننده، بازاریابی و محیط زیست توجه زیادی می شود.

 

به تدریج شرکت ها مزیت های گوناگون و فرصت هایی را کشف کردند که ناشی از این رویکرد بوم شناختی و جالب توجه بود و واژه “سبز^[۴]” را وارد بسیاری از فعالیت های آن ها کردند. ‌بنابرین‏ به موازات مفهوم مسئولیت اجتماعی بنگاه، مفهوم “بازاریابی سبز^[۵]” نیز رواج پیدا کرد.

 

واژه بازاریابی سبز در برگیرنده برنامه ریزی، توسعه و ترفیع محصولات یا خدماتی است که نیازهای کیفیت، بازده، قیمت و خدمت دست یافتنی مصرف کننده را برآورده کند بدون اینکه تأثیر منفی و نامطلوبی روی محیط زیست در رابطه با بهره گرفتن از مواد خام، مصرف انرژی و غیره بگذارد. باید بازاریابی سبز چیزی بیش از یک طریقه سبز برای بازاریابی، یا بازاریابی محصولاتی که سبز خوانده می شود باشد. واژه سبز باید به طور همزمان در برگیرنده روش و محصول باشد. به همین علت بسیاری از شرکت ها امروزه در تلاش اند تا فعالیت های خود را سبز کنند. در این اقدامات شرکت ها باید فعالیت های خود را در تولید، توزیع، تبلیغ و قیمت گذاری محصولات به گونه ای انجام دهند که ضمن حداقل نمودن زیان های زیست محیطی، مصرف کنندگان را نیز به سوی رفتاری محیط زیست دوستانه سوق دهند. این اقدامات و پیامد های آن، در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.

 

۱-۲-بیان مسئله

 

در حالی که فرایند جهانی سازی با تمام سرعت در جهان در حال ادامه دادن است، این فرایند مشکلاتی را با خود به همراه دارد. یکی از آن ها مشکلات زیست محیطی است که تأثیر منفی روی همه موجودات زنده دارد. این موضوع شروع به تبدیل شدن هرچه سریعتر به یک معضل در سال‌های اخیر شده است. مصرف کنندگان اکنون نگرانی در رابطه با آینده جهان دارند و این باعث شده تا محصولات دوستدار محیط زیست را ترجیح دهند. به دلیل این نگرش مصرف کنندگان، شرکت ها استراتژی های بازاریابی خود را با توجه به افزایش آگاهی نسبت به دوستی با محیط زیست شکل می‌دهند. این استراتژی بازاریابی که بازاریابی سبز نام دارد باعث شده تا شرکت ها سیاست های سبز را در قیمت گذاری، ترفیع، ویژگی محصول و فعالیت های توزیع بکارگیرند. (Boztepe,2012,p5)

 

موضوع های زیست محیطی مانند گرم شدن تدریجی زمین و تغییرات آب و هوا تا حد زیادی به افزایش مصرفی بستگی دارد که توسط تجارت بین‌المللی امکان پذیر شده است. مصرف بیشتر به تأثیرات زیست محیطی بیشتر ناشی از روندهای تولید، حمل و نقل و نیز ضایعات منجر می شود. ‌بنابرین‏ اقتصاد پر رونق تر باعث افزایش استفاده از سوخت و انرژی های فسیلی موجود در زمین شده تا جایی که محیط زیست بیش از این تاب و توان تحمل ندارد و این مسئله به وضع قوانین زیست محیطی جدیدتر و سخت تری منجر شده است؛ شرکت ها در مسیر توسعه تولیدات دوستدار محیط زیست عمل می‌کنند و فرایندهای جدید کاهش دهنده مصرف انرژی و مواد مضر را اضافه خواهند کرد.(تندکار،۱۳۸۹،ص ۸۰)

در حال حاضر بازاریابی ‌بر اساس ملاحظات اجتماعی و محیطی یکی از مهمترین فعالیت های شرکت ها شده است. از نخستین سال‌های دهه ۸۰، بازاریابی ‌بر اساس ملاحظات اجتماعی و محیطی شهرت زیادی یافته است. به نظر می‌رسد تمامی مصرف کنندگان چه فردی و چه صنعتی ‌در مورد محیط زیست آگاه تر و علاقمندتر شده اند. در سال ۱۹۸۹ در مطالعه ای که در آمریکا انجام گرفته است نتایج حاکی از آن است که ۴۹ درصد پاسخ دهندگان به خاطر مسائل محیطی خریدشان را تغییر داده‌اند. امروزه بسیاری از مصرف کنندگان این آمادگی را دارند که برای حمایت واقعی از محیط زیست برای محصولاتی که استانداردهای محیطی را رعایت می‌کنند مبلغ بیشتری پرداخت کنند. مطالب فوق حاکی از آن است که مسائل محیطی و حفظ محیط زیست یکی از مهمترین معیارهایی است که مصرف کنندگان هنگام خرید آن را مد نظر قرار می‌دهند در نتیجه این مسائل باعث شده که مسائل محیطی وارد مفاهیم بازاریابی گردند و رویکردی به نام بازارابی سبز پدیدار شود.(زرین جوی،۱۳۹۰،ص ۵۰)